Cũng như khi xây dựng nhà, sơn quét sẽ là bước hoàn thiện sau cùng, giao tiếp quan trọng hơn lời nói, cũng như ngôi nhà không cần sơn cũng có thể sử dụng đúng chức năng của nó, trẻ em không cần nói cũng giao tiếp được, bởi vì thế cần dạy cho trẻ kỹ năng giao tiếp cơ bản dưới đây:
5 kỹ năng diễn đạt
Yêu cầu/xin thứ ưa thích:
- Được coi là kỹ năng giao tiếp cơ bản, kỹ năng yêu cầu/đề nghị cho phép trẻ có cơ hội được đáp ứng nhu cầu như đồ ăn, đồ uống, tham gia vào các hoạt động, chơi với đồ vật của mình hay tương tác với người khác.
- Tuy nhiên, đối với trẻ tự kỷ, một trong những hạn chế của các em là thiếu tương tác xã hội, các em không biết cách thể hiện nhu cầu của bản thân. Nếu người lớn không đáp ứng được những nhu cầu đó, các em thường sẽ kéo tay, kéo áo, ăn vạ,… thể hiện những hành vi không phù hợp.
Yêu cầu/xin được giúp đỡ:
- Khi trẻ không biết cách xin người khác giúp đỡ, trẻ không biết cách giải quyết vấn đề như thế nào và có thể dẫn đến nhiều hành vi không phù hợp, do đó, đây cũng được coi là một cơ bản kỹ năng.
- Ví dụ: Trẻ muốn uống sữa nhưng chưa biết cách bóc ống hút, trẻ sẽ tự loay hoay thay vì tìm đến sự giúp đỡ. Hoặc trẻ có tìm sự giúp đỡ nhưng theo cách không phù hợp.
Xin được nghỉ giải lao:
- Cần nghỉ giải lao vì căng thẳng, mệt mỏi do công việc gây ra. Cần phải hướng dẫn cho trẻ hiểu rằng, trẻ có quyền giải lao khi cảm thấy mệt mỏi, tuy nhiên giải lao không có nghĩa là sẽ không tiếp tục công việc nữa mà chúng ta sẽ trở lại công việc sau khi nghỉ. Đây cũng là kĩ năng cần thiết cho trẻ, trẻ cần biết xin được nghỉ giải lao trước khi xuất hiện những hành vi bất thường.
Từ chối (trả lời “không” khi được hỏi “Tôi có muốn…?”):
- Biết cách từ chối là một kĩ năng quan trọng vì trong một số tình huống, nếu không muốn làm gì thì điều gì đó có thể từ chối và điều đó giúp tạo ra sự thoải mái cho cả hai bên tham gia giao tiếp.
Khẳng định (trả lời “có” khi được hỏi “con có muốn…?”):
- Trong kĩ năng này cần phân biệt câu trả lời “có” khi được hỏi “con có muốn…?” với câu trả lời “Phải” cho câu hỏi “Đây có phải là…?” vì đôi khi cả hai câu trả lời đều được thể hiện bằng cách gật đầu nhưng sau cái gật đầu đó, trẻ sẽ nhận được các kết quả khác nhau. Chẳng hạn như nếu trẻ gật đầu sau khi được hỏi: “Con có muốn kẹo không? ”, trẻ sẽ được nhận kẹo, nhưng nếu trẻ gật đầu sau khi được hỏi“ đây có phải là kẹo không? ”, trẻ sẽ được khen ngợi bằng lời“ Đúng rồi, con giỏi quá ”hoặc được thưởng thức một thứ khác với kẹo.
- Có một câu hỏi đặt ra là: Liệu rằng, bố mẹ đã thực sự hiểu ngôn ngữ của con. Tìm hiểu ngay.
4 Kỹ năng tiếp nhận
Phản ứng với yêu cầu “Hãy đợi”:
- Trẻ thường có những phản ứng rất tiêu cực như khóc lóc, la hét… khi bắt buộc phải chờ để nhận được một củng cố nào đó.
- Ví dụ: khi trẻ muốn chơi một đồ chơi mà bạn khác đang chơi, trẻ không biết phải chờ đợi đến lượt.
- Điều quan trọng là phải hướng dẫn cho trẻ biết khi chờ đợi không có nghĩa là trẻ không có được đồ ưa thích nữa mà trẻ sẽ có lại đồ vật sau khi biết chờ đợi, do đó, phải kiên nhẫn chờ đợi. Vì vậy cần giúp trẻ biết dấu hiệu trực quan của việc chờ đợi, chẳng hạn như đưa cho trẻ biểu tượng “chờ đợi” vẽ hình người ngồi ghế đợi hoặc đồng hồ và cách biết khi kết thúc chờ đợi, ví dụ như đếm ngược từ 10 về 1 hoặc khi chuông hẹn giờ kêu thì đưa đồ chơi đó cho trẻ.
Phản hồi với các chỉ dẫn chức năng:
- Các chỉ dẫn phổ biến người lớn thường yêu cầu trẻ làm việc đó là quay lại khi nghe gọi tên, lại đây, đặt vào, dừng lại, ngồi xuống, đưa cho, đi lấy, đi đến, đi nào…, cần đánh giá mức độ phản hồi của trẻ khi có chỉ dẫn bằng lời và chỉ dẫn bằng hình ảnh xem có phù hợp với độ tuổi không.
Phản hồi với các chỉ dẫn chuyển tiếp:
- Thông thường trẻ hay bộc lộ những hành vi không phù hợp khi phải chuyển tiếp từ hoạt động này sang hoạt động khác, từ môi trường này sang môi trường khác,… bởi vì, trẻ không dự đoán trước điều gì sẽ xảy ra hoặc có thể chỉ thích hoạt động này mà không thích hoạt động kia, hoặc là trẻ nghĩ rằng việc chuyển sang hoạt động mới có nghĩa là trẻ sẽ bị tước mất hoạt động ưa thích và phải bắt đầu một hoạt động mới, do đó, giáo viên cần giúp trẻ hình dung bằng hình ảnh trực quan hoặc được đưa củng cố của hoạt động tiếp theo trước để trẻ có cơ hội chuyển đổi hoạt động dễ dàng hơn.
- VD: Một trẻ có sở thích hát và ít chuyện, bảng Trước- Sau sẽ giúp trẻ dự đoán rằng sau hoạt động trẻ ít hứng thú hơn sẽ đến hoạt động trẻ ưa thích, điều đó sẽ giúp trẻ hiểu được trình tự hoạt động và đoán biết kết quả mong đợi sau khi thực hiện hoạt động.
Thực hiện theo kế hoạch, biểu thời gian và quy trình:
- Đây là một công cụ hỗ trợ đắc lực giúp trẻ chuyển tiếp hoạt động một cách độc lập đồng thời rất hữu ích trong công việc dạy kỹ năng sử dụng phân tích nhiệm vụ. Thực hiện theo kế hoạch và làm theo thời gian biểu sẽ giúp trực quan hóa hỗ trợ trẻ thực hiện mọi việc tốt hơn.
- Đọc thêm: Dạy trẻ tự kỷ tại nhà thế nào để đạt hiệu quả cao?
Tham khảo: Thắp đèn xanh – Đồng hành cùng trẻ tự kỷ
Đánh giá và can thiệp tại Braincare
Chúng tôi có đội ngũ chuyên gia tâm lý, bác sĩ nhiều năm kinh nghiệm đánh giá, tham vấn, trị liệu, chẩn đoán uy tín, mang đến lợi ích cho khách hàng.
Braincare hướng tới trở thành một trong những đơn vị dẫn đầu về lĩnh vực chăm sóc sức khoẻ tinh thần tại Việt Nam, làm thay đổi thói quen và nhận thức của người Việt Nam trong việc chú trọng sự phát triển của trẻ và tìm kiếm sự trợ giúp khi cần thiết. Braincare “Vì cộng đồng hạnh phúc hơn từng giây”.
Đăng kí tư vấn